زنبور درمانی یا آپی‌تراپی یک روش درمانی سنتی است که قدمت آن به مصر باستان می‌رسد. در این روش از زهر زنبور عسل برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده میکنند. امروزه عوارض شیمیایی برخی داروها، بیماران بسیاری را به سمت درمان‌های طبیعی سوق داده است. زنبور درمانی نیز یک شیوه‌ی درمان طبیعی است که طرفدارانی دارد. در برخی کشورها از جمله چین، اروپای شرقی، آمریکای شمالی و آسیا، مراکزی برای زنبور درمانی دائر شده است. در این مراکز از نیش زنبور برای مداوای بسیاری از بیماری‌ها استفاده میکنند. برخی تحقیقات نیز تاثیر‌گذاری مثبت زنبور درمانی را بر روی بعضی بیماری‌ها نشان می‌دهد. در این مقاله به جوانب مختلف زنبور درمانی می‌پردازیم.
تاریخچه زنبور درمانی و درمان با نیش زنبور عسل
زنبور درمانی به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در مصر باستان بازمی‌گردد. در آن زمان، از زهر زنبور عسل برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌کردند. در یونان باستان هم بقراط، پدر علم پزشکی، زنبور درمانی را برای درمان برخی بیماری‌ها مانند تب، سرفه و زخم به کار می‌گرفت. در چین و هند هم از زنبور درمانی برای درمان برخی بیماری‌ها کمک می‌گرفتند. بیشترین تحقیقات را روی زنبور درمانی، پزشکی به نام فیلیپ تِرک انجام داد. او در سال ۱۸۸۸ درباره‌ی رابطه‌ی بین نیش زنبور عسل و روماتیسم تحقیق کرد. طی ۶۰ سال گذشته نیز، زنبورداری به نام چارلز مراز در آمریکا، باعث شناخته شدن و معروفیتِ بیشتر زنبور درمانی شده است.
زنبور درمانی در جهان
زنبوردرمانی یا آپی‌تراپی یک روش درمانی سنتی است که از زمان‌های خیلی دور در بسیاری از نقاط جهان از آن استفاده می‌کرده‌اند. در یونان باستان، زنبور درمانی برای درمان بیماری‌هایی مانند سردرد، درد مفاصل و زخم‌ها، در مصر باستان، برای درمان بیماری‌های چشمی و عفونت‌ها و در چین باستان، برای درمان بیماری‌های قلبی و عروقی به کار گرفته می‌شد. در اروپا و آمریکا از قرن نوزدهم به بعد، زنبور درمانی را به عنوان یک روش درمانیِ رسمی پذیرفته‌اند و تحقیقات علمی زیادی در این زمینه انجام داده‌اند. امروزه از زنبور درمانی به عنوان یک روش درمانیِ جایگزین در بسیاری از نقاط جهان استفاده می‌شود.
زنبور درمانی در ایران: در ایران نیز از زمان‌های بسیار دور، زنبور درمانی را برای درمان برخی بیماری‌ها تجویز می‌کرده‌اند. در طب سنتی ایران، زنبور درمانی را برای درمان بیماری‌هایی مثل آرتروز، آسم، میگرن، بیماری‌های پوستی و اختلالات گوارشی به کار می‌گیرند. زنبور درمانی در طب سنتی زنبور درمانی یا آپی‌تراپی، به عنوان یک روش درمانی سنتی، از دیرباز در طب سنتی ایران و جهان مرسوم بوده است. امروزه معلوم شده است که زهر زنبور عسل حاوی ترکیباتی است که در درمان بسیاری از بیماری‌ها موثرند. در طب سنتی، از زنبور درمانی و نیش زنبور عسل برای درمانِ بیماری‌های متعددی استفاده می‌شود. متخصصان طب سنتی برای نیش زنبور عسل خواص زیادی برشمرده‌اند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- کاهش درد و التهاب
- بهبود جریان خون
- کاهش ورم
- بهبود زخم‌ها
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- افزایش انرژی
درمان با نیش زنبور عسل
در این شیوه‌ی درمانی، زنبور عسل به طور مستقیم روی پوست بیمار نیش می‌زند. در ابتدای کار و همان جلسه‌ی اول، تست حساسیت روی بیمار انجام می‌شود. سپس درمانگر محل گزش، تعداد دفعات مراجعه و همچنین دوره‌ی درمان را، با توجه به بیماریِ فرد، تعیین می‌کند. زنبور درمانی برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها به کار گرفته می‌شود. تاکنون ۱۸ ترکیب مختلف در زهر زنبور عسل پیدا کرده‌اند که هر کدام تاثیر ویژه‌ای بر بدن می‌گذارند و برای کمک به درمان بسیاری از بیماری‌ها ثمربخش هستند.
مواد موجود در زهر زنبور عسل:
- آنزیم‌ها: اسید فسفاتاز، هیالورونیداز، فسفولیپاز.
- پیتیدها: سکاپین، آپامین، ملیتین، پپتید.
- آمین‌ها: هیستامین، دوپامین، آپامین لکورین، نوراپی‌نفرین.
- هرکدام از این ترکیبات خواص درمانی ویژه‌ای دارند؛ به عنوان مثال:
- ملیتین: آنتی‌بیوتیکی طبیعی است.
- آپامین: ماده‌ای ضدالتهابی است.
- کاهش درد و التهاب: زهر زنبور عسل خاصیت ضدالتهابی دارد و می‌تواند درد و التهاب را در برخی بیماری‌ها کاهش دهد.
- بهبود جریان خون: زهر زنبور عسل برای بهبود جریان خون مفید است و به کاهش تورم و بهبود زخم‌ها کمک می‌کند.
- تقویت سیستم ایمنی بدن: زهر زنبور عسل می‌تواند با تقویت سیستم ایمنی بدن، با عفونت‌های گوناگون مبارزه کند.
خواص زنبور درمانی
روماتیسم یکی از بیماری‌هایی است که از دیرباز برای بهبود آن، از زنبور درمانی کمک گرفته‌اند. آسم و بیماری‌های پوستی نیز از دیگر مشکلاتی است که زنبور درمانی تا حد زیادی التیام‌بخش آن‌هاست. با کمکِ خواص درمانیِ نهفته در ترکیبات موجود در زهر زنبور عسل، می‌توان بیماری‌ها و مشکلات متعددی را تا حدود زیادی درمان کرد.
درمان آرتریت روماتوئید با زنبور درمانی: بیماری آرتریت روماتوئید (روماتیسم) یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب و درد مفاصل می‌شود. نیش زنبور عسل می‌تواند درد، ورم و سفتی مفاصل را کاهش دهد. ملیتین و آپامینِ موجود در زهر زنبور عسل به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک میکنند.
درمان دردهای مزمن با زنبور درمانی: دردهای مزمن دردهایی هستند که بیش از سه ماه طول می‌کشند؛ این دردها می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی باشند. ترکیبات موجود در نیش زنبور عسل می‌توانند تا حد زیادی این دردها را تسکین دهند. ملیتین به عنوان آنتی بیوتیکی طبیعی عمل می‌کند و آپامین، ضد التهاب و ضد درد است. این دو ترکیبِ موجود در نیش زنبور عسل، در کنار هم، به بهبودِ دردهای مزمن کمک میکنند.
درمان بیماری‌های پوستی با زنبور درمانی: از نیش زنبور عسل برای درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما و آکنه استفاده میکنند. مواد موجود در زهر زنبور عسل باعث کاهش التهاب، عفونت، خارش و درد می‌شوند و در نتیجه جلوه‌ی ظاهریِ بهتری به پوست میدهند.
درمان آسم با نیش زنبور عسل: آسم یک بیماری مزمن است که باعث التهاب و تنگی مجاری تنفسی می‌شود و مشکلات تنفسی به‌وجود می‌آورد. بعضی مطالعات نشان داده است ترکیبات موجود در نیش زنبور، برخی علائمِ بیماری آسم را بهبود می‌بخشند و تعداد حملات آن را نیز کم میکنند. ملیتین و آپامین موجود در زهر زنبور عسل، التهاب و عفونتِ مجاری تنفسی را تا حدودی برطرف میکنند و درد را نیز کاهش میدهند.
آپی‌تراپی
آپی‌تراپی یا زنبور درمانی پیشینه‌ای طولانی دارد. به کاربردهای درمانی و استفاده‌های پزشکی از محصولات زنبور عسل، آپی‌تراپی گفته می‌شود. این محصولات شامل عسل، گرده گل و زهر زنبور می‌شوند. امروزه اما، منظور از آپی‌تراپی یا زنبور درمانی، استفاده از نیش زنبور برای درمان برخی بیماری‌هاست. این شیوه‌ی درمان از شیوه‌های مورد استفاده در طب سنتی است و در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا رواج دارد.
زنبور درمانی برای پوست
زنبور درمانی برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما، آکنه و لکه‌های پوستی به کار گرفته می‌شود. زهر زنبور عسل با خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی در درمان و بهبود علائم این بیماری‌ها موثر است. هیستامین، اپی‌نفرین و فورمیک اسید سه ترکیب موثر در نیش زنبور عسل هستند که در کنار هم به درمان بیماری‌های پوستی کمک میکنند. هستامین، التهاب و درد را کم می‌کند، اپی‌نفرین، جریان خون را بهبود می‌بخشد و نتیجه‌ی آن کاهش ورم است و فورمیک اسید هم ضدعفونی‌کننده است و زخم‌ها را التیام می‌بخشد. به کار گرفتن نیش زنبور عسل علاوه بر درمان بیماری‌های پوستی می‌تواند این مزیت‌ها را هم داشته باشد: افزایش کلاژن‌سازی، کاهش قرمزی و ورم پوست و نیز بهبودِ کلی ظاهر پوست.
عوارض جانبی نیش زنبور عسل
زنبور درمانی گاهی ممکن است عوارض جانبیِ خفیفی مانند درد، تورم و قرمزی، در محل نیش ایجاد کند. در مواردی نادر، شاید عوارض جانبیِ جدی‌تری مانند واکنش آلرژیکِ شدید نیز به همراه داشته باشد. این درمان باید زیر نظر متخصص زنبور درمانی انجام شود.
سخن پایانیزنبور درمانی یک روش سنتی است که از روزگاران گذشته در نقاط مختلف دنیا برای مداوای بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌رفته است. امروزه با مطالعات علمی، به خواص و ترکیبات موجود در زهر زنبور عسل پی برده‌اند و روشن شده است که این ترکیبات به چه دلیل می‌توانند به کاهش درد و بهبود بسیاری از بیماری‌ها کمک کنند و موثر باشند؛ زنبور درمانی در طب سنتی، به عنوان یکی از راه‌های علاج انسان از برخی دردها و بیماری‌ها، تجویز می‌شود و دیگر جای خود را در میان درمان‌های طبیعی باز کرده است. برخی از بیماران مبتلا به بیماری‌های پوستی، رماتیسم و آسم از این شیوه‌ی درمانی استفاده میکنند.
