قرن‌هاست که عسل با داشتن خواص آنتی‌بیوتیکی و ضدالتهابی برای جلوگیری و رفع عفونت زخم مورد استفاده قرار می‌گیرد و در این زمینه به‌عنوان یک درمان سنتی موثر شناخته می‌شود. در مصر باستان، عسل به‌عنوان یک داروی رایج برای سوختگی‌ها و زخم‌های عفونی استفاده می‌شد. حتی مومیایی‌های مصری نیز با عسل پوشانده می‌شدند تا در برابر فساد محافظت شوند. در روم باستان، امپراتور روم سزار آگوستوس از عسل برای درمان زخم‌های ناشی از نبرد استفاده می‌کرد. در چین و یونان باستان نیز از عسل برای درمان انواع زخم‌ها، ازجمله زخم‌های شکمی، زخم‌های مثانه و زخم‌های دهان استفاده می‌شد. بقراط، پدر علم پزشکی معتقد بود که عسل دارای خواص ضد باکتریایی و ضدالتهابی مؤثری است. ولی عسل چطور و چرا به درمان زخم و جلوگیری از عفونت کمک می‌کند؟ روی چه زخم‌هایی مؤثر است و طریقه مصرف آن چگونه است؟
درمان زخم با عسل
در قرن نوزدهم، با ظهور آنتی‌بیوتیک‌ها، استفاده از عسل برای درمان زخم کاهش یافت. بااین‌حال در سال‌های اخیر، تحقیقات علمی نشان داده که عسل دارای خواص ضد باکتریایی و ضدالتهابی قوی است که همچنان می‌تواند در درمان زخم‌ها و سوختگی‌ها مؤثر باشد. در حال حاضر، استفاده از عسل برای درمان زخم‌ها رو به افزایش است. طبق تحقیقات، عسل می‌تواند در بهبود زخم‌های جراحی، سوختگی‌ها، زخم‌های دیابتی و زخم بستر موثر باشد. عسل دارای خواص زیر است که آن را برای درمان زخم‌ها مفید می‌کند:- خاصیت ضد باکتریایی: عسل حاوی مواد ضد باکتریایی طبیعی است که می‌توانند به جلوگیری از رشد باکتری‌ها در زخم‌ها کمک کنند.
- خاصیت ضدالتهابی: عسل به کاهش التهاب و تورم در اطراف زخم کمک می‌کند.
- خاصیت مرطوب‌کنندگی: عسل می‌تواند به مرطوب نگه‌داشتن زخم کمک کند و از خشک شدن آن جلوگیری به عمل آورد.
- خاصیت جذب ترشحات عفونی: عسل می‌تواند به جذب ترشحات از زخم کمک کند.
- جوش ها و دمل‌های چرکی
- انواع سوختگی‌ها ازجمله آفتاب‌سوختگی
- خراش‌ها و زخم‌های سطحی
- عفونت در فولیکول موهای زیرپوستی
- زخم بستر یا زخم‌های فشاری دیگر
- انواع زخم‌های دیابتی
- زخم‌های جراحی
- زخم‌های داخلی مانند زخم‌های دستگاه گوارش
عسل چطور به جلوگیری از عفونت زخم کمک می‌کند؟
در بالا با به‌طور خلاصه با خواص شگفت‌انگیز عسل و ترکیبات موثر آن آشنا شدید در ادامه کمی بیشتر در خصوص عملکرد این مواد در بهبود زخم و پیشگیری از عفونت توضیح می‌دهیم:- PH عسل: عسل خاصیت اسیدی دارد و PH آن بین بازه 3.4 تا 6.1 متغیر و به‌طور میانگین 3.9 است. اسیدهای آلی مانند اسید گلوکورونیک، اسید فرمیک و اسید مالیک به آن خاصیت ضد باکتریایی می‌دهند. PH عسل بسته به نوع گیاهی که از آن‌ها تهیه‌شده، متفاوت است. عسل‌های تولیدشده از گل‌های تیره‌تر، مانند عسل یونجه، معمولاً PH پایین‌تر و عسل‌های ساخته‌شده از گل‌های روشن‌تر، مانند عسل بهارنارنج، PH بالاتری دارند. اسیدی بودن عسل یک ویژگی مهم است که به آن خواص درمانی متعددی می‌بخشد؛ مثلاً به جلوگیری از رشد باکتری‌ها در انواع زخم‌ها و سوختگی‌ها کمک می‌کند و التهاب و تورم اطراف زخم را کاهش می‌دهد.
- خاصیت اُسمُزی: این خاصیت می‌تواند به بهبود زخم‌ها، سوختگی‌ها و سایر مشکلات پوستی کمک کند. خاصیت اسمزی عسل، به این معنی است که می‌تواند آب را از بافت‌های اطراف خود جذب نماید. این خاصیت زخم‌ها را تمیز و مرطوب نگه می‌دارد. عسل حاوی مقدار زیادی قند است و یک ماده هایپرتونیک به‌حساب می‌آید؛ یعنی غلظت آن بیشتر از آب است و زمانی که روی زخم قرار بگیرد، آب از بافت‌های اطراف به سمت عسل جذب‌شده و موجب تمیز کردن زخم می‌شوند و از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کنند. زخم‌های خشک بیشتر مستعد عفونت هستند و عسل با حفظ رطوبت زخم و جلوگیری از خشک شدن آن روند بهبودی آن‌ها را سریع‌تر می‌کند.
- آنتی باکتریال: عسل به خاطر داشتن فلاونوئیدهای کیرستین و کوئرستین، پروتئین‌هایی مانند دیپتید اپیپلاژین و اسیدهای آلی نظیر اسید گلوکورونیک، اسید فرمیک و اسید مالیک، دارای خواص ضد باکتریایی قوی است و می‌تواند با طیف گسترده‌ای از باکتری‌ها، ازجمله باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی مبارزه کند. عسل همچنین در مقابله با بعضی از باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها نیز موثر است.
طریقه مصرف عسل برای زخم
توجه داشته باشید که نمی‌توان برای درمان زخم‌های خیلی عمیق و جدی، تنها از عسل استفاده کرد و بهتر است با یک پزشک مشورت کنید ولی برای تأثیر بیشتر عسل در بهبود زخم و رفع عفونت‌های سطحی با رعایت موارد زیر می‌توانید شاهد بهبودی سریع‌تر زخم باشید:- قبل از استفاده از عسل، دستان خود را به‌خوبی بشویید و خشک‌کنید. تمام وسایل موردنیاز مانند گوش پاک‌کن، قاشق، پنبه و غیره نیز باید کاملاً استریل و تمیز باشد.
- بهتر است اول عسل را روی پانسمان یا گاز استریل بمالید و بعد روی زخم قرار دهید. البته برای زخم‌هایی مانند زخم‌های عمیق بستر یا آبسه‌های شدید دهان، می‌توانید اول زخم را با عسل پرکنید و بعد پانسمان را انجام دهید.
- توصیه می‌کنیم از پانسمان‌های انسدادی و گاز وازلینه استفاده شود تا از تراوش‌های عسل به خارج از پانسمان جلوگیری کند.
- هر 24 ساعت یک‌بار، پانسمان را تعویض کنید تا زخم تمیز و مرطوب باقی بماند.
- اگر عسل را به‌صورت مستقیم روی زخم می‌مالید، ممکن است احساس سوزش کنید. این احساس معمولاً خفیف است و در عرض چند دقیقه از بین می‌رود ولی اگر بعد از چند دقیقه رفع نشد، عسل را از روی زخم پاک‌کنید و محل زخم را شستشو دهید.
- عسل را روی زخم‌های باز یا زخم‌هایی که هنوز خونریزی دارند، استفاده نکنید. این کار می‌تواند باعث تحریک پوست شده و درروند بهبود زخم اختلال ایجاد کند.
- این روند را تا بهبودی کامل زخم ادامه دهید. اگر بعد از چند روز هیچ پیشرفتی در رفع عفونت و ترمیم زخم مشاهده نکردید حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
